Zasady dostępu do informacji publicznej
Zasady dostępu do informacji publicznej reguluje ustawa z dnia 6 września 2001 roku o dostępie do informacji publicznej. Ustawa precyzuje przepis art. 61 Konstytucji RP o prawie obywateli do informacji o działaniach władz publicznych i nakazuje organom władzy państwowej (oraz innym podmiotom) udostępniać każdą informację o sprawach publicznych, tj. informację publiczną (art. 1 ust. 1). Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do: uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego, wglądu do dokumentów urzędowych, dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów (art. 3 ust. 1). Prawo to przysługuje każdemu, a zatem osobie fizycznej, osobie prawnej, jak również jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej (art. 2 ust. 1). Od osoby występującej o informację publiczną nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego (art. 2 ust. 2).
Informacje podlegające udostępnianiu
Ogólna zasada udostępniania każdej jawnej informacji o sprawach publicznych została sprecyzowana w rozdziale 2 ustawy. Wskazano tam wprost, jakie informacje podlegają upublicznianiu. Są to m.in. informacje o: organach władzy publicznej - w tym o ich statusie prawnym, organizacji, kompetencjach, majątku, osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach; zasadach funkcjonowania organów władzy publicznej - w tym o sposobach załatwiania spraw, stanie przyjmowanych spraw i kolejności ich załatwiania, prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach; polityce władz - w tym o zamierzeniach, projektach aktów normatywnych, programach dotyczących realizacji zadań publicznych; danych publicznych - w tym dokumenty urzędowe, stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez funkcjonariuszy publicznych, treść wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej; informacja o stanie państwa; majątku publicznym. Na mocy ustawy posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne. Ustawa nakazuje sporządzać i udostępniać stenogramy lub protokoły z obrad (chyba że zostały sporządzone i udostępnione materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni obrady). Ustawa definiuje ponadto pojęcie „dokumentu urzędowego”, który podlega upublicznianiu. Dokumentem urzędowym jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy (art. 6 ust. 2).
Formy i termin udostępniania informacji publicznej
Zgodnie z ustawą udostępnianie informacji publicznej następuje w szczególności poprzez: ogłaszanie w Biuletynie Informacji Publicznej, udostępnianie na wniosek zainteresowanego, wyłożenie w powszechnie dostępnym miejscu. Zgodnie z ustawą (art. 10 ust. 1) informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, jest udostępniana na wniosek. Udostępnianie informacji na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku (art. 13 ust. 2). Jeżeli jest to niemożliwe, wnioskodawca jest powiadamiany w powyższym terminie o powodach opóźnienia w przekazaniu informacji oraz o nowym terminie, który nie może być dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku. Jeśli informacja może być przekazana niezwłocznie, w formie ustnej lub pisemnej, osoba występująca o informację nie składa pisemnego wniosku. Instytucja udostępniająca informację ma obowiązek umożliwić jej skopiowanie, wydrukowanie, przesłanie lub przeniesienie na powszechnie używany nośnik informacji, z czym może się wiązać konieczność pokrycia kosztów udostępnienia informacji w wybranej formie.
Dostęp do informacji nieogłoszonych w BIP
Aby uzyskać informacje nieudostępnione w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego w Gliwicach, należy złożyć wniosek w jeden z następujących sposobów:
• poprzez jego osobiste dostarczenie do biura podawczego Urzędu,
• wysyłając pocztą tradycyjną na adres Urzędu,
• wysyłając wiadomość e-mail na adres: boi@um.gliwice.pl,
• wysyłając pismo ogólne dostępne na platformie ePUAP, potwierdzone Profilem Zaufanym lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Opłaty
Jeśli w związku z udostępnieniem informacji publicznej Urząd ma ponieść dodatkowe koszty związane ze sposobem udostępnienia informacji lub z koniecznością przekształcenia informacji publicznej w formę wskazaną we wniosku, może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom. Przyjmuje się, że opłatę wynikającą z dodatkowych kosztów nalicza się i pobiera, jeżeli jej wysokość przekraczałaby trzykrotność wartości opłaty pobieranej przez operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe za traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej. W przypadku określenia opłaty Urząd w terminie 14 dni od daty złożenia wniosku o informację publiczną wysyła do wnioskodawcy, za zwrotnym potwierdzeniem odbioru, powiadomienie o konieczności wniesienia opłaty. Wnioskodawca w terminie 14 dni od dnia otrzymania powiadomienia może:
a) wnieść opłatę,
b) zmienić wniosek o udostępnienie informacji publicznej - wówczas zmodyfikowany wniosek rozpatruje się ponownie,
c) wycofać wniosek o udostępnienie informacji publicznej - wówczas wniosek nie podlega dalszemu rozpatrywaniu.
W przypadku gdy wnioskodawca w terminie 14 dni od dnia doręczenia powiadomienia nie wniesie opłaty za udostępnienie informacji publicznej, nie wycofa wniosku ani nie dokona zmiany wniosku w zakresie sposobu lub formy udostępnienia informacji publicznej (lub nie odpowie na powiadomienie), udostępnia się wnioskowaną informację publiczną zgodnie z wnioskiem, a do wnioskodawcy wysyła się wezwanie do wniesienia opłaty stanowiącej zwrot kosztów związanych ze sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji publicznej. Opłaty można dokonać przelewem na rachunek bankowy Urzędu prowadzony w Banku Millennium S.A. pod numerem 48 1160 2202 0000 0005 0904 4009, określając przedmiot opłaty.
Ograniczenia w dostępie do informacji publicznej
Odmowa udzielenia informacji może nastąpić jedynie ze względu na jej niejawność wynikającą z przepisów prawa - m.in. tajemnica przedsiębiorcy, prawo do prywatności osoby fizycznej, tajemnica skarbowa (art. 5) lub brak wskazania szczególnej istotności dla interesu publicznego w odniesieniu do informacji przetworzonej. Odmowa następuje w drodze decyzji administracyjnej (art. 16 ust. 1).
Umorzenie postępowania
Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje Urząd, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, Urząd powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się w drodze decyzji administracyjnej (art. 14).
Tryb odwoławczy i skargowy
Od decyzji o odmowie udostępnienia informacji publicznej lub decyzji o umorzeniu postępowania o udostępnienie informacji przysługuje odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania. Odwołanie składa się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.
W przypadku bezczynności organu w zakresie udostępniania informacji publicznej przysługuje skarga do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, który, w ocenie skarżącego, pozostaje w bezczynności. W tym przypadku skarżący musi liczyć się z koniecznością poniesienia kosztów sądowych. Do skarg rozpatrywanych w postępowaniach o udostępnienie informacji publicznej stosuje się przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: p.p.s.a.), z tym że:
1) przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następuje w terminie 15 dni od dnia otrzymania skargi;
2) skargę rozpatruje się w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę.
Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego przysługuje również na wezwanie organu do wniesienia opłaty z tytułu zwrotu poniesionych kosztów wynikających z udostępnienia informacji publicznej zgodnie z kryteriami określonymi we wniosku (będące aktem z zakresu administracji publicznej, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a.).
Odpowiedzialność karna
Przepis art. 23 ustawy przewiduje grzywnę, karę ograniczenia lub pozbawienia wolności do roku dla tego kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej.